Co to jest pomysł, utwór oraz czym jest wynalazek? – różnice i podobieństwa. Rodzaje ochrony.

Co to jest pomysł i czym jest wynalazek? Co to jest utwór według prawa? Jakie są różnice między tymi pojęciami?

Widzisz… słowa „pomysł”, „utwór” i „wynalazek” często są mylone zarówno przez wynalazców, startupowców, jak również bardziej doświadczonych przedsiębiorców.

W tym wpisie będę chciał dokładniej omówić te pojęcia, oraz wyjaśnić Ci jak rozumieć je od strony prawnej. Przedstawię różnice i podobieństwa między nimi oraz wytłumaczę Ci jakie są rodzaje ochrony zabezpieczające wynalazców i przedsiębiorców. Wspomnimy o prawie własności przemysłowej oraz ustawie o prawie autorskim oraz odpowiedniej ochronie pomysłu, utworu i wynalazku.

Zachęcam Cię też do odbycia naszego szkolenia, w którym omawiam dokładniej m.in. wspomniane sposoby ochrony pomysłów, jak również rozwijam tematykę związaną z prawem IP (własności przemysłowej). Oczywiście wszystko jest za darmo. Zapisać się możesz tutaj: DARMOWY 5-dniowy Poradnik ABC Wynalazcy.

Gdybyś jednak potrzebował mojej pomocy teraz, to skontaktować się ze mną możesz pisząc na mail’a: kontakt@wynalazca.tv

Co to jest pomysł? – Definicja, a prawo własności przemysłowej oraz prawo autorskie

Warto już na początku zaznaczyć, że słowo „pomysł” sprawia spore trudności od strony prawnej, ciężko je właściwie zdefiniować i zinterpretować.

Powód tego jest taki, że w prawie nie ma definicji czegoś takiego jak „pomysł”, czy jego synonimów jak np. „idea”, a nawet niestety powszechnie używana „innowacja”.

Warto więc podeprzeć się tutaj słownikiem języka polskiego i zacytować definicję tego słowa:

„POMYSŁ – Twórcza myśl zawierająca projekt działania, rozwiązania czegoś”

I tak jak widzimy tutaj pojawia się kilka ciekawych wyrażeń, które już podpowiadają nam, jak powinniśmy rozumieć to słowo. Kluczowym pojęciem, jakie występuje w odniesieniu do hasła ‘pomysł’ jest przede wszystkim przymiotnik ‘twórczy’.

Posiłkując się jeszcze raz słownikiem widzimy, że przymiotnik ‘twórczy’ oznacza:

„TWÓRCZY – mający na celu tworzenie, będący wynikiem tworzenia, dotyczący twórców”

Okej… Myślę, że teraz mamy podstawy do dalszej analizy. Zobaczmy, jak po naszych badaniach słowa ‘pomysł’ odnosi się do tego wszystkiego prawo. Najpierw sprawdźmy prawo autorskie:

„Pomysł” według prawa autorskiego, czyli – czym jest „utwór”?

Myślę, że najbliższym słowem który warto porównać z powszechnie używanym słowem ‘pomysł’ jest tzw. ‘utwór’ według ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych.

Oto art. 1. ust. 1. tej ustawy:

„Przedmiotem prawa autorskiego jest każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia (utwór).”

Na wstępie zaznaczę, że nie będziemy tutaj dokładnie rozważać pojęcia utwór, ponieważ nierzadko zdarza się, że jest ono różnie interpretowane (i oczywiście są wyjątki, od wyjątków – wyjątków itd.).

Zauważmy jednak, że ustawa o prawie autorskim również przywołuje tutaj przymiotnik ‘twórczy’, tak jak słownik języka polskiego dla słowa ‘pomysł’ (z pewnymi ograniczeniami np. „indywidualny charakter”).

Możemy więc wstępnie przyjąć, że ‘pomysł’ powinien nam się kojarzyć na pewno z tym, co przywołuje ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych, czyli ‘utworem’.

Co nie jest „utworem” według prawa autorskiego?

Jeśli jesteśmy już w temacie prawa autorskiego uważam, że warto też wspomnieć o tym, co na pewno nie jest utworem i zdyskwalifikować pewnego rodzaju pomysły z tej kategorii prawa.

Przywołując fragment artykułu 1. ust. 2. wspomnianej wcześniej ustawy:

„Ochroną objęty może być wyłącznie sposób wyrażenia; nie są objęte ochroną odkrycia, idee, procedury, metody i zasady działania oraz koncepcje matematyczne”.

Widzimy więc, że w przypadku np. odkrycia przez Ciebie jakiegoś zjawiska czy uzasadnienia go matematycznie nie możesz powiedzieć, że stworzyłeś ‘utwór’ w odniesieniu do tego odkrycia i ten Twój ‘utwór’ (własne odkrycie) chronisz za pomocą ustawy o prawie autorskim. Jedynie możesz powiedzieć, że np. wpadłeś na pomysł (np. dokładnie sporządzone i udokumentowane doświadczenie naukowe) jak dokonałeś tego odkrycia (bowiem zgodnie z definicją pomysłu wykazałeś się twórczym myśleniem i rozwiązałeś ten problem), ale w praktyce nie daje Ci to wyłączności do korzystania z tego zjawiska.

Co to jest wynalazek?

Abyśmy mogli porównać pomysł i utwór z wynalazkiem trzeba wyjaśnić czym jest wynalazek.

Niestety tutaj również mamy pewien problem na starcie…

Mianowicie w obowiązującym prawie również nie ma definicji czegoś takiego jak „wynalazek”.

Posiłkując się jednak encyklopedią widzimy, że:

„WYNALAZEK” – to nowe oryginalne rozwiązanie techniczne lub organizacyjne o charakterze użytkowym, którego powstanie ma znamiona aktu twórczego (w czym się różni od odkrycia, będącego konstatacją czegoś, co istnieje obiektywnie).”

Tutaj definicja podobnie, jak przy ‘pomyśle’ i ‘utworze‘ przywołuje przymiotnik ‘twórczy’.  Możemy więc od razu zauważyć pewne podobieństwo pomiędzy ‘pomysłem’, ‘utworem’ oraz ‘wynalazkiem’.

Jednak w ustawie prawo własności przemysłowej wskazanych jest również kilka ważnych zagadnień, które mówią o tym co nie jest wynalazkiem.

Czego NIE uważa się za wynalazek w świetle prawa?

Zacznijmy od podstawy, czyli powołajmy się na prawo, a dokładniej artykuł 28 ustawy prawo własności przemysłowej, który mówi, że:

„Za wynalazki, w rozumieniu art. 24, nie uważa się w szczególności:

Odkryć, teorii naukowych i metod matematycznych;

Wytworów o charakterze jedynie estetycznym;

Planów, zasad i metod dotyczących działalności umysłowej lub gospodarczej oraz gier;

Wytworów, których niemożliwość wykorzystania może być wykazana w świetle powszechnie przyjętych i uznanych zasad nauki; wytworów lub sposobów, których:

możliwość wykorzystania nie może zostać wykazana, lub

wykorzystanie nie przyniesie rezultatu spodziewanego przez zgłaszającego

– w świetle powszechnie przyjętych i uznanych zasad nauki;

Programów do maszyn cyfrowych;

Przedstawienia informacji.”

Widzimy tu pewną korelację prawną ‘wynalazku’ z ‘utworem’ to jest powielenie niektórych sformułowań z ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych dotyczących tego, co nie jest utworem.

Widzimy, że podobnie za utwór, jak i za wynalazek nie uważa się np. odkrycia czy metody matematycznej.

Trzeba jednak wskazać, że zdecydowanie więcej wymienionych jest rożnych zagadnień czy sformułowań, które wykluczają pewne twórcze twory, które niestety uznawane są czasem za wynalazki.

Zastanawiające może być więc, czy wynalazek może być utworem lub czy utwór może być wynalazkiem i gdzie w tym wszystkim znajduje się w końcu pojęcie pomysłu?

Różnice i podobieństwa między pomysłem, utworem, a wynalazkiem

Jeśli chodzi o różnice i podobieństwa między pomysłem, utworem i wynalazkiem to chyba sam widzisz, że to wszystko jest bardzo pomieszane i dość trudne. Wskażmy jednak kilka ważnych punktów, które przedstawiają różnice i podobieństwa pomiędzy analizowanymi zagadnieniami:

• Po pierwsze wykazaliśmy, że pomysł, utwór i wynalazek wymagają pewnej twórczości.
• Utwór i wynalazek są chronione przez prawo (oczywiście zakładając, że wpisują się w przytoczone i dodatkowe (nieprzytoczone w tym wpisie) definicje prawne), natomiast pomysł niekoniecznie (tj. gdy nie jest wynalazkiem lub utworem).
• Pomysł i wynalazek nie są zdefiniowane w prawie, tylko albo w słowniku, albo w encyklopedii. Z kolei utwór jest zdefiniowany w ustawie o prawie autorskim, przy czym opisane jest również to co nie jest rozumiane jako utwór. Podobnie w ustawie o prawie własności przemysłowej opisane jest również to co nie jest rozumiane jako wynalazek.
• Wynalazki zgodnie z definicją skupiają się na rozwiązaniach technicznych lub rozwiązaniach o charakterze użytkowym. Pomysły i utwory niekoniecznie.

Powiązania między pomysłem, utworem, a wynalazkiem

Znając te wszystkie różnice i podobieństwa myślę, że możemy śmiało graficznie przedstawić W jakim stopniu powiązane są ze sobą pomysł, utwór i wynalazek.

Na pierwszy rzut oka widać, że najszerszym sformułowaniem jest pomysł. Obejmuje on bowiem swym „zakresem definicji” zarówno utwory, jak i wynalazki.

Zauważ proszę, że możliwe jest też to, że Twoim pomysłem jest też ‘coś’, co nie wpisuje się w definicję utworu i wynalazku, ale wpisuje się w definicje słowa pomysł.

Z kolei utwór jest zdecydowanie szerszym pojęciem niż wynalazek. Świadczy o tym chociażby większa ilość ograniczeń nakładanych przez definicje prawną na wynalazek, jak również definicja pochodząca z encyklopedii dotycząca wynalazku (tj. skupienie się tylko na technicznych i użytkowych rozwiązaniach).

Rodzaje ochrony pomysłów, utworów i wynalazków

Zanim zaczniemy rozważać rodzaje ochrony pomysłów to na wstępnie trzeba jasno powiedzieć, że ogólnie nie wszystkie rodzaje pomysłów da się chronić.

Jak wcześniej przytoczyłem – nie możemy ochronić pomysłów, które nie wpisują się w definicję utworu lub wynalazku, bowiem to utwór lub wynalazek są chronione przez prawo (przez odpowiednią ustawę i odpowiednie prawo).

Ochrona utworów prawem autorskim

Jeśli chodzi o utwory to są one chronione wspomnianą wcześniej ustawą o prawie autorskim i prawach pokrewnych.

Całe przedstawienie tego, jak działa to prawo i opisanie Ci prawa autorskiego w tym praw autorskich osobistych oraz praw autorskich majątkowych wymagałyby nowego artykułu, dlatego w tym wpisie zaznaczę Ci tylko, że pomysły, które spełniają definicję utworów są chronione tą ustawą.

Jeśli Cię to bardziej interesuje to koniecznie zobacz ten film: DARMOWY -LIVE- o prawie autorskim

Rodzaje ochrony pomysłów prawem własności przemysłowej

W prawie własności przemysłowej rozróżniamy aż 6 rodzajów ochrony, jednak w praktyce najczęściej wynalazcy, startupy, czy przedsiębiorcy korzystają z 4 rodzajów ochrony.

W skład tych tzw. praw ochronnych lub praw z rejestracji wchodzą:

• Znaki towarowe,
• Oznaczenia geograficzne,
• Wzory przemysłowe,
• Topologia układów scalonych,
• Wzory użytkowe,
• Patenty na wynalazek,

Wyjaśnię Ci teraz czym odznacza się każdy rodzaj ochrony i jak skorelowany jest z pojęciem ‘pomysłu’, ‘utworu’ lub ‘wynalazku’.

#1 rodzaj ochrony pomysłów – Znak towar

#2 rodzaj ochrony pomysłów – Oznaczenie geograficzne

Rejestracja oznaczenia geograficznego jest dość trudna i mało powszechna.

Jest to związane przede wszystkim ze skomplikowaną procedurą, która wymaga prac techniczno-prawnych różnych ekspertów (np. rzeczników, prawników, technologów).

Oznaczeniami geograficznymi chronimy szczególnie towary, które są szczególnie znane z jakiegoś obszaru geograficznego. Wskazują one tym samym na bardzo wysoką jakość tych towarów, dlatego można je traktować ‘tak jakby’ znaki jakości.

Najprościej – oznaczenia te możesz sobie kojarzyć z produktami spożywczymi takimi, jak np. chleb prądnicki.

Ten rodzaj ochrony pomysłów powinieneś traktować analogicznie, jak znaki towarowe.

#3 rodzaj ochrony pomysłów – Wzór przemysłowy

#4 rodzaj ochrony pomysłów – Topologia układów scalonych

Topologia układów scalonych to stosunkowo rzadko stosowany rodzaj ochrony pomysłów. Topologia układów scalonych dotyczy, jak sama nazwa wskazuje chroni pomysły na nowe układy scalone.

Układy scalone to mikrokontrolery, czyli rozwiązaniaawie autorskim i prawach pokrewnych dotyczących tego, techniczne związane z techniką półprzewodnikową i które stosuje się w elektronice.

Istotne jest to, że topologia układów scalonych powinna posiadać przynajmniej jeden tzw. element aktywny.

#5 rodzaj ochrony wynalazków – Wzór użytkowy

Wzorami użytkowymi możemy chronić wynalazki, które są nowe w skali światowej (uwaga: do momentu ochrony nie powinieneś publikować nigdzie swojego rozwiązania, bo utracisz tą nowość!).

Wystarczy, że zapamiętasz sobie, że chroniony nimi te „mniej innowacyjne” pomysły (szczegóły wytłumaczę w bardziej specjalistycznych wpisach).

Istotne jest też to, że wzory użytkowe służą do ochrony wyłącznie rozwiązań technicznych (wynalazków) o trwałej postaci (tzn. NIE procesów, NIE systemów, NIE receptur itp.). Innymi słowy wzorem użytkowym są produkty fizycznie wykonane.

We wzorze użytkowym istnieje tylko jeden wariant wykonania danego produktu lub idei.

Ostatecznie wzorami użytkowymi możesz ochronić pomysły, które kwalifikują się do pojęcia wynalazku oraz spełniają wymagania wzoru użytkowego.

Ochronę wynalazku wzorem użytkowym traktuj jako alternatywę do patentu, bo w porównaniu do patentu – wzory użytkowe mają wiele wad.

Aby dowiedzieć się więcej o wzorach użytkowych zapraszam tutaj: wzory użytkowe

#6 rodzaj ochrony wynalazków – patent na wynalazek

Ostatnim (przyznaję – moim ulubionym) rodzajem ochrony pomysłów są patenty na wynalazki.

Jak sama nazwa wskazuje patentami chroni się te pomysły, które spełniają kryteria wynalazku oraz oczywiście kryteria, jakie są wymagane przez ustawę o prawie własności przemysłowej w odniesieniu do patentów (m.in. „wysoką” innowacyjność – ten termin tłumaczę w bardziej specjalistycznych artykułach).

Patentami chronimy nowe i oryginalne rozwiązania techniczne, przy czym tym razem nie ograniczamy się tylko do wyrobów w postaci trwałej, co oznacza, że możemy nimi chronić również np. linie produkcyjne, receptury, czy skomplikowane systemy.

Istotne jest jeszcze to, że za pomocą tego rodzaju ochrony można chronić nieskończenie wiele różnych wariantów danego rozwiązania, które są ze sobą spójne ideowo, co pozwala nam poszerzać tzw. zakres ochrony i tym samym – cenę/wartość patentu.

Ponadto ochrona patentem może trwać do 20-25 lat, a wzorem użytkowym tylko do 10 lat.

Aby dowiedzieć się więcej o patentach na wynalazki zapraszam tutaj: patenty na wynalazki

Podsumowanie – Co to jest pomysł, utwór oraz czym jest wynalazek? – różnice i podobieństwa. Rodzaje ochrony.

Mam nadzieję, że po przeczytaniu tego artykułu jesteś w stanie odróżnić  jest pomysł, utwór oraz wynalazek. Poznałeś też jakie wyróżniamy rodzaje ochrony pomysłów i gdzie szukać więcej informacji, jeśli chcesz dowiedzieć się o danym sposobie więcej.

Jeśli chcesz zrozumieć prawo IP (własności przemysłowej) oraz to, jak chronić pomysły – zachęcam Cię do odbycia naszego darmowego szkolenia, które stworzyłem dla wynalazców, startupów oraz przedsiębiorców. Zapisać się możesz tutaj: DARMOWY 5-dniowy Poradnik ABC Wynalazcy.

W przypadku, jeśli potrzebujesz jakiejkolwiek pomocy technicznej lub prawnej zw. ze swoim pomysłem i chcesz się ze mną skonsultować napisz na kontakt@wynalazca.tv

• O mnie
• Ostatnie posty

Dodaj mnie!

Dawid Pijanka - rzecznik patentowy, właściciel Wynalazca TV

Jestem rzecznikiem patentowym oraz przedsiębiorcom. W codziennej pracy, podczas konsultacji patentowo-biznesowych doradzam wynalazcom, przedsiębiorcom oraz startupom jak chronić i wdrażać innowacyjne produkty na rynek. Stworzyłem markę Wynalazca TV, aby edukować z zakresu prawa własności intelektualnej oraz komercjalizacji pomysłów. Jestem autorem „kursu ABC wynalazcy” oraz „Jak stworzyć produkt i go wprowadzić na rynek”. Często prowadzę wykłady oraz prelekcje na uczelniach oraz wydarzeniach branżowych. Prowadzę również kanał na YouTube oraz inne social media, gdzie w luźny sposób dzielę się swoją wiedzą.

Dodaj mnie!

Ostatnie posty Dawid Pijanka - rzecznik patentowy, właściciel Wynalazca TV (wszystkie)

• Rzecznik patentowy – Kim jest i w czym może pomóc? - 7 listopada 2024
• Dotacja 2024: znaki towarowe, patenty, wzory przemysłowe – dofinansowanie SME - 11 lutego 2024
• 2 Strategie projektowania pomysłów, wynalazków i produktów - 29 czerwca 2021