Wzory przemysłowe część 2 – ochrona produktów

Zapraszamy do lektury 2 części artykułu poświęconego wzorom przemysłowym, w którym m. in. opiszemy jakie warunki musi spełnić utwór, aby uzyskać ochronę oraz jakie jego cechy sprawią, że nie uzyska on ochrony. Przeanalizujemy również regulacje prawne oraz procedurę krajową w Polsce.

Jeśli jeszcze nie przeczytałeś 1 części artykułu o wzorach przemysłowych to zachęcamy to zapoznania się z nią pod tym linkiem https://wynalazca.tv/wzory-przemyslowe-czesc-1-informacje-ogolne/

A jeśli już wiesz, że potrzebujesz pomocy w uzyskaniu ochrony na swój pomysł lub utwór to zapraszamy do kontaktu: kontakt@wynalazca.tv

Rejestracja wzoru przemysłowego

Aby dokonać rejestracji wzoru przemysłowego i tym samym był on poddany ochronie – musi on spełniać określone specyficzne wymogi, które są zawarte w ustawie „Prawo własności przemysłowej”. Inaczej mówiąc, są to określone warunki, które pozwalają stwierdzić czy w danym przypadku w ogóle mamy do czynienia ze wzorem przemysłowym. Pozytywna ocena wystąpienia określonych ustawą warunków, potwierdza zdolność do jego rejestracji i ochrony.

Nowość

Pierwszym z warunków do spełnienia podczas wystąpienia o ochronę wzoru przemysłowego jest przesłanka NOWOŚCI. Zgodnie z ustawą wzór przemysłowy jest uważany za nowy, jeżeli przed datą, według której oznaczane jest pierwszeństwo do uzyskania prawa z rejestracji, identyczny wzór nie został upubliczniony przez stosowanie, wystawienie lub ujawnienie w inny sposób. Wzór zostanie uznany za identyczny, a tym samym nie uzyska ochrony, gdy podczas porównania jego wygląd zewnętrzny będzie identyczny, jak wzoru udostępnionego wcześniej albo będą różnić się one tylko nieistotnymi szczegółami. Różnice muszą dotyczyć cech istotnych. Wzór uważa się za nieudostępniony publicznie, jeżeli nie mógł dotrzeć do wiadomości osób zajmujących się tą branżą, której wzór dotyczy.

Ustawa przewiduje jednak przypadki, w których ujawnienie wzoru przemysłowego nie będzie wpływało na przesłankę nowości. Pierwszy to ujawnienie wzoru osobie trzeciej, która w dosłowny sposób została zobowiązana do zachowania poufności np. poprzez zawarcie umowy zawierającą klauzulę poufności. Kolejna sytuacja to możliwość ujawnienia wzoru przez twórcę, jego następcę prawnego lub przez osobę trzecią (za zgodą uprawnionego), dokonaną w ciągu 12 miesięcy przed datą, według której oznacza się pierwszeństwo do uzyskania prawa z rejestracji. Taka sytuacja jest określana jako grace period i umożliwia np. zbadanie potencjału rynkowego wzorów przed podjęciem decyzji o ochronie. Nowy wzór przemysłowy może także zostać ujawniony w wyniku nadużycia (np. groźby, przemocy czy wprowadzania w błąd) popełnionego wobec twórcy lub jego następcy prawnego, jeżeli nastąpiło to w okresie 12 miesięcy przed datą zgłoszenia.

Jednak mimo wszystko, biorąc pod uwagę potencjalne ryzyko utraty „statusu” nowości zalecane jest nieujawniane wzoru przez zgłoszeniem.

Indywidualny charakter

Drugim warunkiem decydującym o przyznaniu ochrony zgłoszonemu wzorowi przemysłowemu jest jego INDYWIDUALNY CHARAKTER. Jak podaje ustawa wzór przemysłowy będzie odznaczał się indywidualnym charakterem, jeżeli ogólne wrażenie, jakie wywołuje na zorientowanym użytkowniku, różni się od ogólnego wrażenia wywołanego na nim przez wzór publicznie udostępniony przed datą, według której oznacza się pierwszeństwo. Miarą określenia indywidualnego charakteru jest ogólne wrażenie wywołane u użytkownika, który w orzecznictwie postrzegany jest jako osoba nieposiadająca wiedzy specjalistycznej, ale będąca poinformowaną na tyle, by odebrać wrażenie wzoru jako całości, bez analizy szczegółów np. użytkownik produktu.

Przy ocenie indywidualnego charakteru wzoru przemysłowego bierze się pod uwagę zakres swobody twórczej przy opracowaniu wzoru, jednak nigdy nie jest to czynnik samodzielny. Jaka jest więc zależność pomiędzy stopniem indywidualnego charakteru wzoru, a zakresem swobody twórczej? Przytaczając fragment wyroku Sądu UE z 18.07.2017 r., T-57/16 – określa, że im bardziej ograniczona jest swoboda twórcy przy opracowywaniu wzoru, tym bardziej niewielkie różnice między kolidującymi ze sobą wzorami wystarczają do wywołania u użytkownika innego całościowego wrażenia. Tak więc wysoki stopień swobody twórcy przy opracowywaniu wzoru wzmacnia przekonanie, że porównywane wzory, nie różniąc się znacząco od siebie, wywierają na użytkowniku takie samo całościowe wrażenie.

Postać wytworu i jego części

Wytwór będący efektem działalności człowieka może przybrać postać rzeczy ruchomej bądź też nieruchomości. Wytworem jest przedmiot wytworzony w sposób przemysłowy lub rzemieślniczy, w szczególności opakowanie, symbole graficzne czy kroje pisma typograficznego. Wytworem są także przedmioty składające się z wielu wymienialnych części składowych umożliwiających ich rozłożenie i ponowne złożenie (wytwory złożone) oraz ich wymienialne części składowe, jeżeli po ich włączeniu do wytworu złożonego pozostają one widoczne w trakcie jego zwykłego używania, przez które rozumie się każde używanie (bez konserwacji, obsługi, naprawy). Część składowa może stanowić wzór przemysłowy, jeżeli sama jako odrębna jednostka cechuje się nowością i indywidualnym charakterem.

Z kręgu wytworów zostały wyłączone programy komputerowe, co oznacza, że nie mogą one uzyskać ochrony właściwej dla wzorów przemysłowych (przysługuje im ochrona prawno-autorska).  Jak wynika z ustawowej definicji wzór przemysłowy przeznaczony jest do ochrony zewnętrznej postaci danego produktu np. określonego zdobienia, charakterystycznej kolorystyki czy oryginalnego materiału. Mowa tutaj o wszystkich cechach danego wytworu, które nadają mu określony wygląd (designe).

Jak wynika z orzecznictwa Naczelnego Sądu Administracyjnego poprzez wygląd należy rozumieć określone cechy czy elementy postrzegane zmysłem wzroku i wywołujące określone wrażenie ogólne podczas oglądania wytworu, w którym został zastosowany lub zawarty dany wzór przemysłowy, w takiej postaci jak występuje on na rynku podczas prezentacji i przed jego nabyciem. Ochronie podlega nie sam produkt tylko zewnętrzna postać stanowiąca integralną całość lub jego konkretne i uwidocznione elementy. Ochroną można objąć zarówno produkty dwuwymiarowe np. etykiety, logo i trójwymiarowe takie jak meble czy zabawki.

Ograniczenia zdolności rejestrowej

Przeszkody w rejestracji

Prawo z rejestracji nie zostanie udzielone na wzory przemysłowe, których wykorzystywanie byłoby sprzeczne z porządkiem publicznym, czyli z podstawowymi zasadami danego porządku prawnego lub dobrymi obyczajami (m. in. normami moralnymi). Interpretacja obu klauzul generalnych może różnić się w zależności od danego społeczeństwa. Korzystania ze wzoru przemysłowego nie uważa się jednak za sprzeczne z porządkiem publicznym tylko dlatego, że jest zabronione przez prawo.

Co do zasady ochrona nie będzie mogła objąć wzorów zawierających konkretne oznaczenia określone w art. 1291 ust. 1 pkt 8-11 Prawa własności przemysłowej będące np. elementem o wysokiej wartości symbolicznej, symbolem obcego państwa lub RP, znakiem sił zbrojnych itd.

Klauzula napraw

Wyłączeniu z ochrony wzoru przemysłowego podlega część składowa wytworu złożonego, która używana jest w celach naprawy wytworu złożonego i przywrócenia mu wyglądu początkowego.

Cechy wytworu pozbawione prawa rejestracji

Prawo z rejestracji wzoru przemysłowego nie będzie obejmowało cech wytworu, które wynikają wyłącznie z jego funkcji technicznej, a także tych które muszą być odtworzone w dokładnej formie i wymiarach w celu umożliwienia mechanicznego połączenia go lub współdziałania z innym wytworem (tzw. klauzula must fit). Nie dotyczy to wytworów w ramach systemu modularnego np. zestawów klocków.

Ochrona wzorów przemysłowych w Polsce

Tryby uzyskania ochrony

Ochrona wzoru przemysłowego z mocy samego prawa powstaje wyłącznie w przypadku niezarejestrowanego wzoru wspólnotowego. Wszystkie inne sytuacje wymagają inicjatywy uprawnionego i przeprowadzenia odpowiedniej procedury. Obecnie możliwe są trzy drogi uzyskania ochrony wzoru przemysłowego: międzynarodowa jako uznanie rejestracji dokonanej w Biurze Międzynarodowym WIPO, regionalna w postaci wspólnotowego wzoru przemysłowego zarejestrowanego przez EUIPO z jednolitym skutkiem na terytorium UE oraz procedura krajowa, która zostanie scharakteryzowana w kolejnym podpunkcie.

Procedura krajowa – informacje ogólne

Treść prawa

Na wzór przemysłowy udzielane jest prawo z rejestracji i zgodnie z przeważającym poglądem orzecznictwa jest ono ograniczone do rodzaju wytworów, dla których nastąpiło zgłoszenie według klasyfikacji lokarneńskiej (tzw. zasada specjalizacji). Uprawniony z tego tytułu nabywa prawo do wyłącznego korzystania z niego w sposób zarobkowy lub zawodowy na obszarze całego kraju. Ma także możliwość zakazania osobom trzecim wytwarzania, oferowania, wprowadzania do obrotu, importu, eksportu lub używania wytworu, w którym wzór jest zawarty bądź zastosowany lub składowania takiego wytworu dla takich celów. Prawo to dotyczy wszystkich (erga omnes), jest zbywalne i dziedziczne. Uprawnienia przysługujące z rejestracji wzoru przemysłowego podlegają jednak ograniczeniu. Nie można bowiem zakazać osobie trzeciej korzystania ze wzoru w konkretnych przypadkach wyliczonych przez przepis ustawy m. in. w sytuacji, gdy służy ono użytkowi osobistemu lub niezwiązanemu z działalnością gospodarczą.

Prawo z rejestracji wzoru przemysłowego uzyskiwane jest na podstawie konstytutywnej decyzji administracyjnej wydanej przez Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej. Do jego zadań związanych z wzorami przemysłowymi należy:

• rozpatrywanie i badanie zgłoszeń,
• wydawanie decyzji dotyczących udzielenia prawa z rejestracji,
• rozstrzyganie sporów

prowadzenie rejestrów wzorów przemysłowych.

Zgłoszenia wzoru przemysłowego może dokonać: twórca, współtwórcy łącznie, a w określonych przypadkach także pracodawca, zamawiający, przedsiębiorca lub inna osoba.

Poszczególne etapy w procedurze krajowej

Zgłoszenie

Pierwszym etapem na drodze do uzyskania prawa ochronnego z rejestracji wzoru przemysłowego jest zgłoszenie dokonane przez uprawnionego. Zgłoszenie powinno zawierać m. in. oznaczenie zgłaszającego, określenie przedmiotu zgłoszenia, wniosek o udzielenie prawa z rejestracji oraz ilustrację wzoru przemysłowego (w szczególności rysunki, fotografie lub próbki materiału włókienniczego). Wymagania dotyczące zgłoszenia zawarte są zarówno w Prawie własności przemysłowej, jak i w Rozporządzeniu Prezesa Rady Ministrów z dnia 30 stycznia 2002 r. w sprawie dokonywania i rozpatrywania zgłoszeń wzorów przemysłowych.

Zgodnie z zasadą jednolitości jednym zgłoszeniem wzoru przemysłowego mogą być objęte odrębne postacie wytworu mające wspólne cechy istotne (odmiany wzoru przemysłowego), nie mogą one przekraczać dziesięciu, chyba, że tworzą komplet wytworów.

Zgłaszający może skorzystać z uprzedniego pierwszeństwa poprzez złożenie oświadczenia i dołączenie dowodu potwierdzającego zgłoszenie wzoru w innym państwie lub wystawienie na wystawie. Czas na skorzystanie z tego w przypadku wzorów przemysłowych wynosi 6 miesięcy.

W przypadku stwierdzenia braków formalnych Urząd Patentowy wzywa postanowieniem do uzupełnienia zgłoszenia w wyznaczonym terminie. Zgłoszenie uważa się za dokonane w dniu wpłynięcia do Urzędu Patentowego ostatniej brakującej części. Po bezskutecznym upływie terminu postępowanie zostaje umorzone. W takim samym trybie wzywa się do złożenia oddzielnych zgłoszeń wytworów w przypadku naruszenia przepisów dotyczących odmian wzoru przemysłowego. W razie niewywiązania się z nałożonego obowiązku, uważa się, że w przypadku przekroczenia dopuszczalnej liczby odmian zgłoszenie obejmuje pierwsze dziesięć odmian wzoru, a gdy wytwory nie są odmianami wzoru przemysłowego i brak jest istotnych cech wspólnych – pierwszy wzór umieszczony na ilustracji.

Badanie przesłanek nowości i indywidualnego charakteru wzoru przemysłowego z uwagi na procedury, co do zasady nie następuje na etapie zgłoszenia. Inaczej jest w przypadku wydania decyzji o odmowie udzielenia prawa z rejestracji, gdy postać wytworu lub jego części w sposób oczywisty nie posiada cech nowości lub indywidualnego charakteru lub wytwór nie spełnia w sposób oczywisty wymagań, o których mowa w art. 102 ust. 3 Prawa własności przemysłowej, gdzie badanie to następuje. Pełne badanie przesłanek dokonywane jest po wniesieniu sprzeciwu od prawomocnej decyzji Urzędu Patentowego oraz w przypadku postępowania o unieważnienie prawa z rejestracji wzoru.

Decyzja Urzędu Patentowego

Urząd Patentowy podejmuje decyzje o odmowie udzielenia prawa z rejestracji, jeżeli stwierdzi, że zgłoszenie wzoru nie zostało sporządzone prawidłowo pod względem formalnym oraz merytorycznym w określonym zakresie, gdy przedmiot nie stanowi postaci wytworu lub jego części lub występują przeszkody w rejestracji. Przed wydaniem decyzji w pierwszym przypadku oraz w opisanej uprzednio sytuacji oczywistego braku spełnienia wymagań przed wydaniem decyzji odmownej, Urząd Patentowy wyznacza termin do zajęcia stanowiska i zapoznanie się z zebranymi dowodami, materiałami, które mogą świadczyć o istnieniu przeszkód do uzyskania prawa z rejestracji.

Urząd Patentowy wydaje decyzję o udzieleniu prawa z rejestracji po stwierdzeniu, że zgłoszenie wzoru przemysłowego zostało sporządzone prawidłowo.

Rejestracja

Udzielenie prawa z rejestracji wzoru przemysłowego następuje pod warunkiem uiszczenia opłaty za pierwszy okres ochrony, a niespełnienie obowiązku w wyznaczonym terminie skutkuje stwierdzeniem przez Urząd Patentowy wygaśnięcia decyzji. W okresie przed udzieleniem rejestracji (nadaniem numeru) wzoru przemysłowego informacje o jego zgłoszeniu nie są publikowane.

Publikacja rejestracji

Udzielone prawa z rejestracji wzorów przemysłowych podlegają wpisowi do rejestru wzorów przemysłowych, a następnie ogłoszeniu w „Wiadomościach Urzędu Patentowego”. Potwierdzane są poprzez wydanie świadectwa rejestracji, który składa się m. in. z opisu ochronnego wraz z ilustracjami i opisem wyjaśniającym ilustrację wzoru, o ile został dołączony do zgłoszenia wzoru. Opis podlega rozpowszechnianiu przez Urząd Patentowy.

Czas trwania ochrony udzielonej na wzór przemysłowy wynosi 25 lat, który liczony jest od daty zgłoszenia i podzielony na 5-letnie okresy. Warunkiem utrzymania ochrony po każdym z nich jest uiszczenie opłaty.

Aktualny wykaz wysokości opłat stałych i okresowych określa Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 8 września 2014 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie opłat związanych z ochroną wynalazków, wzorów użytkowych, wzorów przemysłowych, znaków towarowych, oznaczeń geograficznych i topografii układów scalonych.

Zgłoszenie wzoru przemysłowego wiąże się z opłatą w wysokości 300 zł, a w przypadku oświadczenia o korzystaniu z pierwszeństwa opłata za każde z nich wynosić będzie 100 zł. Za przekazanie zgłoszenia wspólnotowego wzoru przemysłowego zapłacimy 120 zł.

Opłaty okresowe wynoszą odpowiednio za pierwszy okres ochrony (lata 1, 2, 3, 4, 5) – 150 zł, za drugi okres ochrony (lata 6, 7, 8, 9, 10) – 250 zł, za trzeci okres ochrony (lata 11, 12, 13, 14, 15) – 500 zł, za czwarty okres ochrony (lata 16,17,18, 19, 20) – 1000 zł, za piąty okres ochrony (lata 21, 22, 23, 24, 25) – 2000 zł.

Do unieważnienia prawa z rejestracji wzoru przemysłowego stosuje się odpowiednio podstawy dotyczące unieważnienia patentu na wynalazek – art. 89 Prawa własności przemysłowej, jak również dodatkowo podstawą do unieważnienia może być także stwierdzenie, że wykorzystywanie wzoru przemysłowego narusza prawa osobiste lub majątkowe osób trzecich.

Podsumowanie – Wzory przemysłowe ochrona w Polsce

Wzorce przemysłowe są niezwykle istotnym narzędziem ochrony innowacyjności i twórczości. W 2 części naszego artykułu, przyjrzeliśmy się regulacjom prawnych dotyczącym wzorów przemysłowych oraz procedurze krajowej w Polsce.

W Polsce, wzorce przemysłowe są uregulowane przez ustawę o prawie własności przemysłowej, która zapewnia ochronę dla twórców i przedsiębiorców. Dzięki temu aktowi prawnemu, możliwe jest zgłoszenie wzoru przemysłowego do Urzędu Patentowego Rzeczypospolitej Polskiej w celu uzyskania ochrony prawnej.

Procedura rejestracji wzoru przemysłowego składa się z kilku etapów, począwszy od złożenia wniosku zawierającego opis i rysunki wzoru. Następnie, urząd przeprowadza ocenę formalną i ocenę zgodności z warunkami udzielenia ochrony. Procedura krajowa obejmuje również badanie zgodności z obowiązującymi przepisami prawa, zasadności technicznej, zasad moralności i porządku publicznego, a także porównanie z już zarejestrowanymi wzorami przemysłowymi.

Wzorce przemysłowe stanowią nie tylko świadectwo twórczej pracy i innowacyjności, ale również dają twórcom i przedsiębiorcom możliwość walki o swoje prawa z nieuprawnionym wykorzystywaniem przez konkurencję. Dlatego warto zgłosić swoje unikalne wzory przemysłowe i korzystać z dostępnych środków prawnych.

Jeśli jeszcze nie miałeś okazji przeczytać 1 części artykułu o wzorach przemysłowych, zachęcamy do sięgnięcia po nią pod tym linkiem.

• O mnie
• Ostatnie posty

Dawid Pijanka - rzecznik patentowy, właściciel Wynalazca TV

Jestem rzecznikiem patentowym i przedsiębiorcą, z pasją pomagającym wynalazcom, startupom oraz firmom chronić ich pomysły i wprowadzać je na rynek. Na co dzień wspieram swoich klientów podczas konsultacji patentowo-biznesowych, doradzając, jak skutecznie zabezpieczyć wzory przemysłowe i wykorzystać je jako przewagę konkurencyjną.

Ostatnie posty Dawid Pijanka - rzecznik patentowy, właściciel Wynalazca TV (wszystkie)

• Wzory przemysłowe część 2 – ochrona produktów - 27 czerwca 2023
• Wzory przemysłowe część 1 – informacje ogólne - 30 maja 2023